خطبه پیامبر ص در غدیر خم و بیان ولایت و امامت امیرالمومنین ع
اكنون پيامبر الهى و وصيش بر فراز منبر و سيل عظيم جمعيت در مقابل آنان منتظر بودند
تا لبهاى مبارك رسول اللَّه صلى الله عليه و آله باز شود و صداى دلنشينش طنینانداز
شده و مهمترين سخنرانى خود را به انجام رساند.
پیامبر صلی الله عليه و آله اينگونه آغاز نمود:
بسم اللَّه الرحمن الرحيم
«الحمدُ للَّه الّذى عَلا فى توحّده وَ دَنا فى تَفَرُّده و جَلَّ فى سُلطانه و
عَظُم فى أركانه و أحاطَ بِكلِّ شىء علماً و هُو فى مَكانه...»
«به نام خداوند بخشنده بخشايشگر، حمد و سپاس خدايى را كه در يگانگى خود بلند مرتبه،
و در تنهايى و فرد بودنش نزديك است. در قدرت و سلطه خود با جلالت و در اركان خود
عظيم است. علم او به همه چيز احاطه دارد، و او در جاى خود است...».
و بعد از كلماتى زيبا در ستايش و توصيف ربّ العالمين فرمود:
«خداوند به من چنين وحى كرده است: «بسم اللَّه الرحمن الرحيم، يا أيّها الرَّسول
بلّغ ما أنزل اِليك من ربّك... ». «اى پيامبر، ابلاغ كن آنچه از طرف پروردگارت بر
تو نازل شده - درباره على، يعنى خلافت على بن ابىطالبعليهما السلام - و اگر انجام
ندهى رسالت او را نرساندهاى، و خداوند تو را از مردم حفظ مىكند».
اى مردم، من در رساندن آنچه خداوند بر من نازل كرد، كوتاهى نكردهام و سبب نزول
اين آيه را براى شما بيان مىكنم: جبرئيل سه مرتبه بر من نازل شد و از طرف خداوندِ
سلام پروردگارم - كه او سلام است - مرا مأمور كرد كه در اين اجتماع مردم به پاخيزم
و بر هر سفيد و سياهى اعلام كنم كه: «على بن ابىطالب برادر من و وصى من و جانشين
من بر امتم و امام بعد از من است. نسبت او به من همانند هارون به موسى است جز اينكه
پيامبرى بعد از من نيست. و او صاحب اختيار شما بعد از خدا و رسولش است».
سپس با بيان بعضى فضائل اميرالمؤمنين عليه السلام و همچنين نكوهش منافقين بيان
داشت:
«اى مردم، اين مطالب را درباره او بدانيد و بفهميد، و بدانيد كه خداوند او را براى
شما صاحباختيار و امامى قرار داده كه اطاعتش را واجب نمودهاست بر مهاجرين و انصار
و بر تابعين، و بر روستايى و شهرى، و بر عجمى و عربى، و بر آزاد و بنده، و بر بزرگ
و كوچك، و بر سفيد و سياه. بر هر يكتاپرستى حكم او اجراشونده و كلامش مورد عمل و
امر او نافذ است. هر كس با او مخالفت كند ملعون است، و هر كس تابع او باشد و او را
تصديق نمايد مورد رحمت الهى است».
پیامبر صلی الله عليه و آله سخن خود را با اشاره به برخى فضائل اميرالمؤمنين عليه
السلام و افضليت ايشان ادامه داد و سپس دستش را بر بازوى اميرالمؤمنين عليه السلام
زده ايشان را بلند كرد تا حدى كه پاى آن حضرت موازى زانوى پیامبر صلی الله عليه و
آله رسيد، و فرمود:
«اى مردم، چه كسى بر شما از خودتان صاحباختيارتر است؟»
گفتند: خدا و رسولش.
فرمود:
«ألا و مَنْ كُنْتُ مولاه فهذا على مولاه، اللهمّ والِ من والاه و عاد من عاداه
وانصُر مَنْ نَصَره و اخذل مَنْ خَذَله»
«بدانيد كه هركس من صاحباختيار اويم اين على صاحباختيار اوست. خدايا دوست بدار
هركس او را دوست دارد، و دشمن بدار هركس او را دشمن دارد، و ياور باش هركس او را
يارى كند، و خوار كن هركس او را خوار كند».
سپس پیامبر صلی الله عليه و آله با بيان مطالبى در مورد مسئله امامت و تأكيد بر آن،
سخنى گفتند كه جز اندكى بقيه آن را نفهميدند و آن اشاره به اصحاب صحيفه ملعونه بود،
حضرت فرمود:
«اى مردم، بعد از من رؤسايى خواهندآمد كه به آتش دعوت مىكنند و روز قيامت كمك نمىشوند.
اى مردم، خداوند و من از آنان بيزار هستيم. اى مردم، آنان و يارانشان و تابعينشان و
پيروانشان در پايينترين درجه آتشاند و چه بد است جاى متكبران. بدانيد كه آنان «اصحاب
صحيفه» هستند، پس هر يك از شما در صحيفه خود نظر كند».
در دنباله پیامبر صلی الله عليه و آله با اشاره به امامان دوازدهگانه از ذريّه خود
افزود:
«اى مردم، بدانيد كه من پيامبرم و على امام و وصى بعد از من است و امامان بعد از او
فرزندانش هستند. بدانيد كه من پدر آنانم و آنها از صلب او به وجود مىآيند».
همچنين حضرت با اشاره به آخرين امام يعنى مهدى موعود بقية اللَّه الاعظم عليه
السلام فرمود:
«بدانيد كه آخرين امامان مهدى قائم از ماست. اوست غالب بر اديان، اوست انتقامگيرنده
از ظالمين، اوست فاتح قلعهها و منهدمكننده آنها، اوست غالب بر هر قبيلهاى از
اهل شرك و هدايتكننده آنان. بدانيد كه اوست انتقامگيرنده همه خونهاى اولياى خدا.
اوست يارىدهنده دين خدا. بدانيد كه اوست استفادهكننده از دريايى عميق. اوست كه هر
صاحبفضيلتى را به اندازه فضلش و هر صاحبجهالتى را به اندازه جهلش علامت نهد...».
سپس پیامبر صلی الله عليه و آله لزوم بيعت را مطرح نموده، فرمود:
«بدانيد كه من بعد از پايان خطابهام شما را به دستدادن با خودم به عنوان بيعت با
او و اقرار به او، و سپس به دست دادن با او فرا مىخوانم. بدانيد كه من با خدا بيعت
كردهام و على با من بيعت كردهاست، و من از جانب خداوند براى او از شما بيعت مىگيرم».
خطابه پیامبر صلی الله عليه و آله با بيان مسائلى از حلال و حرام شرعى ادامه يافت و
در پايان حضرت دوباره بر مسئله بيعت تأكيد كرد. ايشان جملاتى را خواند و از همگان
خواست تا آن را تكرار كنند تا بيعت عملى باشد. سپس مردم را موظّف كرد تا به
اميرالمؤمنين عليه السلام با عنوان «امير المؤمنين» سلام كنند و خداوند را بر
هدايتش شكر گويند.
اينگونه بزرگترين خطابه پیامبر صلی الله عليه و آله از فراز غدير پايان يافت و
براى بيعت فرصتى سه روزه در نظر گرفته شد تا در غدير خم اُطراق كنند و اين كار را
انجام دهند.